映画上映前の国王賛歌

国王賛歌には神秘的な雰囲気を感じる。

ここのところ午前8時と午後6時にテレビや街頭で放送されるタイ国歌にはすっかり無感覚になっており、国家と国王に対する忠誠を露骨に要求してくる歌詞にもウンザリしている。それでも映画館で本編の上映前に流される国王賛歌にはいまだ圧倒される。

そこで、この国王賛歌の歌詞やその起源について気になったので調べてみた。タイ人の友人たちによると、歌詞の意味をについては用いられている語彙があまりにも難解すぎるためあまり理解していないけれど、子供の頃には国王に対する忠誠心を競い合いながら毎朝学校でクラスメイトたちと歌っていたという。

เพลงสรรเสริญพระบารมี
国王賛歌

ทำนอง : ปโยตร์ สซูโรฟสกี้
作曲 : ピョードル・サスロフスキー
คำร้อง : พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว กรมพระยา นริศรา นุวัดติวงศ
作詞 : プラヤー・ナリサラー・ヌワットティウォング (ワチラウット=プラモングットクラーオ王編曲)


ข้าวรพุทธเจ้า
臣は
เอามโนและศิรกราน
心から崇拝しています
นบพระภูมิบาล บุญญะดิเรก
もっとも偉大な土地神*に合掌します
เอกบรมจักริน พระสยามินทร์ พระยศยิ่งยง
至高なるヂャッグリー朝とサヤームの偉大なる最高指導者たる国王陛下
เย็นศิระเพราะพระบริบาล
大いなる守護神*のご加護で幸せに暮らせています
ผลพระคุณ ธ รักษา
陛下の温情の賜です
ปวงประชาเป็นศุขสานต์ ขอบันดาล
どうか陛下の御力で全臣民を幸福にしてください
ธ ประสงค์ใด จงสฤษดิ์ดัง หวังวรหฤทัย
陛下のどんな願いもその熱烈なる御心で叶えられます
ดุจจะถวายชัย ! ไชโย
たとえば勝利を献上するというような! 国王陛下万歳

*「土地神」および「守護神」はタイ国王を意味する

国王賛歌の起源と法的な位置づけについて、空軍)ドーンムアング(ドンムアン司令部のウェブサイトに詳しい解説がある。

ในรัชสมัยของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว พระองค์เสด็จฯ ประพาสชวาเมื่อ พ.ศ. 2414 ขณะประทับอยู่ที่สิงคโปร์ ทหารอังกฤษใช้เพลง God Sve the Queen รับเสด็จฯ เมื่อเสด็จถึงเมืองปัตตาเวีย พวกฮอลันดาคงจะถามถึงเพลงชาติของไทย เพื่อนำไปบรรเลงรับเสด็จฯ จึงมีพระราชดำริให้แต่งเพลงขึ้นเพื่อแตรวงบรรเลงรับเสด็จฯ ครูดนตรีไทยได้เลือกเพลงไทยชื่อ ‘เพลงสรรเสริญพระบารมี’ ซึ่งมีกำเนิดในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย ขึ้นทูลเกล้าฯ ถวายให้ใช้เป็นทำนองเพลงสรรเสริญพระบารมี ไปพลางก่อน
ヂュンラヂョーム王(ヂュラーロンゴーン大王, ラーマ5世)統治下にあった2414年、王がジャワを訪問する途中にバタビアの街へ入ったところ、イギリス駐留軍から儀仗式で「神よ女王を護り賜え」(God Save the Queen)の演奏で迎えられた。そのときタイの国歌についてオランダ人から尋ねられたため、王は儀仗式のための楽曲を作るように命じ、タイ人教師によりプラプッタルートサラーンパーライ王(ラーマ2世)の治世に作曲された「ソンスームプラバーンラミー歌」が選ばれ奏上された。

ต่อมาพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวได้โปรดเกล้าฯ ให้ มร.เฮวุตเซน (Mr. Hevutzen) ครูแตรทหารมหาดเล็ก แต่งทำนองเพลงคำนับรับเสด็จอย่างเพลง God Sve the Queen โดยพระราชทานทำนองเพลงฝรั่งบทหนึ่ง ซึ่งได้ทรงสดับฟังและโปรดมากเมื่อครั้งเสด็จฯ สิงคโปร์ให้ครูแตรด้วย มร.เฮวุตเซน ได้นำทำนองเพลงนั้นมาปรับปรุงเรียบเรียงขึ้นใหม่จนเป็นต้นเค้าของ ทำนองเพลงสรรเสริญพระบารมีที่ใช้กันอยู่ทุกวันนี้
その後、王から下賜された歌詞をもとに宮内省軍のラッパ教師ヘヴィットゼンが「神よ女王を護り賜え」のような西洋式の音楽を作曲・編曲して、それが今日の国王賛歌の楽譜となった。

ส่วนเนื้อร้องนั้น สมเด็จฯ เจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัตติวงศ์ ทรงพระนิพนธ์ขึ้น และ มร.ยาคอบ ไฟต์ (Mr. Jacob Feit) บิดาของพระเจนดุริยางค์ (ปิติ วาทยะกร) ได้เรียบเรียงสำหรับการขับร้อง ประสานเสียง 4 แนว ขึ้นเป็นครั้งแรก
歌詞については、プラヤー尚書のナリサラー・ヌワットティウォング王子とヂェーンドゥリヤーングの夫であるヤコブ・フェイト氏によって初期のものが作られた。

ครั้นถึงรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ได้ทรงพระราชนิพนธ์เนื้อร้องเพลงสรรเสริญพระบารมีขึ้นใหม่โดยทรงรักษาทำนองพื้นเดิมไว้ มีบทร้องขึ้นต้นว่า ‘ข้าวรพุทธเจ้า เอามโนและศิระกราน…’ ประกศใช้เมื่อวันที่ 1 มีนาคม พ.ศ. 2456 และใช้กันต่อเนื่องมาจนถึงทุกวันนี้
モングット王の治世になって、国王賛歌の歌詞は当初の楽譜の原型を保ちながらも「臣は心から崇拝しています」から始まるものに改訂されたものがタイ仏教歴2456年1月1日に布告された。

เพลงสรรเสริญพระบารมี ใช้บรรเลงในโอกาสดังต่อไปนี้
国王賛歌は次の機会に演奏される。

  1. พิธีการที่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว และหรือ สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนารถ เสด็จพระราชดำเนิน ดุริยางค์บรรเลงเพลงสรรเสริญพระบารมีทั้งรับและส่งเสด็จฯ
    国王および/もしくは女王、王妃がおでましになる式典において、楽団が国王賛歌を歓送迎共に演奏する。
  2. พิธีการที่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว และสมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนารถ เสด็จพระราชดำเนินพร้อมด้วยประมุขต่างประเทศ ให้ดุริยางค์บรรเลงเพลงชาติของประเทศนั้น จบแล้วบรรเลงเพลงสรรเสริญพระบารมีทั้งรับและส่งเสด็จฯ ในกรณีที่ประมุขต่างประเทศเสด็จฯ หรือไปตามลำพัง ดุริยางค์บรรเลงเพลงชาติของประเทศนั้น
    外国元首訪問時にその国の国歌が演奏された場合、国王および/もしくは女王、王妃が外国の国家元首を伴っておでましになる式典において、歓送迎共にその国の国歌演奏後に楽団が国王賛歌を演奏する。
  3. พิธีการที่สมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชินีเสด็จพระราชดำเนิน ดุริยางค์บรรเลงเพลงสรรเสริญพระบารมีทั้งรับและส่งเสด็จฯ
    ソムデットプラスィーナカリントラーボーロンマラーチニー親王がおでましになる式典において、歓送迎共に楽団が国王賛歌を演奏する。
  4. พิธีการที่สมเด็จพระบรมโอรสสาธิราชฯ สยามมกุฎราชกุมารเสด็จพระราชดำเนิน ดุริยางค์บรรเลงเพลงสรรเสริญพระบารมีทั้งรับและส่งเสด็จฯ
    ソムデットプラボーロンマオーラサーティラート・サヤームマグットラーチャグンマーン親王がおでましになる式典において、歓送迎共に楽団が国王賛歌を演奏する。
  5. พิธีการที่ผู้แทนพระองค์ปฏิบัติพระราชกรณียกิจแทนพระองค์ในงานเสด็จพระราชดำเนิน
    おでましがある祭事において、国王の代理人が王室行事を国王に代わって催す式典。
  6. ถ้าผู้แทนพระองค์คือสมเด็จพระบรมราชกุมารี สมเด็จพระเจ้าลูกเธอ พระบรมราชวงศ์ชั้นสมเด็จเจ้าฟ้า หรือพระวรราชทินัดดามาตุ เมื่อผู้แทนพระองค์เสด็จมาถึง ดุริยางค์บรรเลงเพลงมหาชัย และเมื่อผู้แทนพระองค์ประทับเรียบร้อยแล้ว ดุริยางค์บรรเลงเพลงสรรเสริญพระบารมีเป็นการเปิดงาน เมื่อปิดงาน ดุริยางค์บรรเลงเพลงสรรเสริญพระบารมี และ เมื่อผู้แทนพระองค์เสด็จกลับดุริยางค์บรรเลงเพลงมหาชัย
    もし、国王の代理人が皇太王女、内親王、皇子の位を持つ王族の場合には、代理人到着時に楽団が大勝利曲(マハーチャイ)を演奏し、代理人着席後に開会として楽団が国王賛歌を演奏する。閉会時には国王賛歌を演奏し、代理人退出時に大勝利曲を演奏する。
  7. ถ้าผู้แทนพระองค์เป็นบุคคลอื่น เมื่อผู้แทนพระองค์มาถึง ดุริยางค์ไม่บรรเลงเพลงใด ๆ และเมื่อผู้แทนพระองค์นั่งร้อยแล้ว ดุริยางค์บรรเลงเพลงสรรเสริญพระบารมีเป็นการเปิดงาน เมื่อปิดงาน ดุริยางค์บรรเลงเพลงสรรเสริญพระบารมี และเมื่อผู้แทนพระองค์กลับ ดุริยางค์ไม่ต้องบรรเลงเพลงใด ๆ
    もし、国王の代理人がその他の人である場合には、代理人到着時にいかなる楽曲も演奏せず、代理人着席後に開会として格段が国王賛歌を演奏する。閉会時には国王賛歌を演奏し、代理人退出時にいかなる曲も演奏しない。

つまり、本編上映前に映画館で流される国王賛歌は上記の事例7を適用したものかもしれない。映画館のどこに「国王の代理人」がいるのかわからないけれど、さしあたって映画館の運営責任者が代理の責務を負っていると考えれば理解できる。

きょうはブワと複合商業施設「サヤームディスカバリーセンター」の映画館へ行って洋画 Love Actually を鑑賞した。上映前に流される国王賛歌と背景映像が渡米前よりパワーアップしており、さらに神秘的なものになっていた。タイ人はこうした映像の影響を受けて国王に対する崇拝の念を日々強めていくのかもしれない。

4件のコメント

私は中学生なのですが、私も私の家族も国王賛歌が大好きです。
私の学校ではタイ人の子たちがアカペラで歌うのですが、私は映画館などで流れるものよりもアカペラの方が好きです。出来たらそれもこちらにのせる事は出来ないでしょうか。

私は中学生なのですが、私も私の家族も国王賛歌が大好きです。
私の学校ではタイ人の子たちがアカペラで歌うのですが、私は映画館などで流れるものよりもアカペラの方が好きです。出来たらそれもこちらにのせる事は出来ないでしょうか。

ABOUT US

ケイイチ
バンコク留学生日記の筆者。タイ国立チュラロンコーン大学文学部のタイ語集中講座、インテンシブタイ・プログラムを修了(2003年)。同大学の大学院で東南アジア学を専攻。文学修士(2006年)。現在は機械メーカーで労働組合の執行委員長を務めるかたわら、海外拠点向けの輸出貿易を担当。